M.Ö. 3. binden itibaren Mezopotamya, Suriye ve Mısır
sanatlarında rastlanan karışık yaratıklar tanrıların insan şeklinde
görülmesiyle ortaya çıkarlar. Tanrısallıklarını vurgulamak için doğaüstü bir
şekilde gösterilirler. Yeryüzü ve gökyüzünün en güçlü hayvanlarının
birleşimiyle oluşurlar ve dayanılmaz bir güce sahiptirler. Grifon da bu
yaratıklardan biridir.Aiskhylos’un ‘Prometheus’unda ve Heredot Tarihi'nde
sözü geçen bu efsanevi varlığa Yunanca’da gryps denir.
Hyberboreliler ülkesinde İskitlerin elinde bulunan kutsal altınlara bekçilik
eden grifonlar tek gözlü Arimaspes tarafından saldırıya uğrar. Aiskhylos, ‘havlamaz,
uzun gagalı, kanatlı köpek’ olarak tanımladığı grifonların Apollon’un ve
diğer tanrıların takipçileri olduğunu yazar. Cteias’a göre kırmızı göğüslü,
siyah kuştüylü grifonlar, Hindistan dağları üzerinde bulunan saklı hazineyi
korurlar. Ayrıca grifon Yunan'da Nemesis’le birleştirilir ve Dionysos’un şarap
çanağının muhafızıdır...
Hayali bir varlık olan grifon, kanatlı veya kanatsız aslan vücuduna, genellikle kartal olan büyük kuş başına, gagaya ve at veya eşek kulağına sahiptir. Korkulan, saygı duyulan, asil, uyanık, hızlı, güçlü ve sadık gibi iyi nitelikleri yanında günahkar, yırtıcı, hasis, vahşi, obur ve gaddar gibi olumsuz özellikleri de vardır. Diğer karışık hayvanlar gibi yaşayıp, çocuk yetiştiren ve ölen grifon kanatlarıyla kuş gibi uçup dört ayağıyla da yürüyebilir. Diğer bir çeşidi insan vücutlu, kuş başlı ve kanatlı grifon-demon’dur...
Hayali bir varlık olan grifon, kanatlı veya kanatsız aslan vücuduna, genellikle kartal olan büyük kuş başına, gagaya ve at veya eşek kulağına sahiptir. Korkulan, saygı duyulan, asil, uyanık, hızlı, güçlü ve sadık gibi iyi nitelikleri yanında günahkar, yırtıcı, hasis, vahşi, obur ve gaddar gibi olumsuz özellikleri de vardır. Diğer karışık hayvanlar gibi yaşayıp, çocuk yetiştiren ve ölen grifon kanatlarıyla kuş gibi uçup dört ayağıyla da yürüyebilir. Diğer bir çeşidi insan vücutlu, kuş başlı ve kanatlı grifon-demon’dur...
Grifonun ana yurdu Mezopotamya’dır ama Giritlilerin
dini tasvirlerinde, Miken’de ve Yunan dekoratif sanatlarında ve Mısır’da,
İran’da, Anadolu’da ve Suriye’de önemli bir şekilde yer alır. Mezopotamya’da
kuş benzeri memeli hayvanlar M.Ö. 4. binden beri bilinir. Uruk ve Cemdet Nasr
dönemlerine ait olan Susa’dan silindir mühürler arasında bilinen tek grifon erkek
aslan yelesiyle bir kuş kafasına sahiptir ve bu dönemin diğer yaratıkları gibi
iz bırakmadan kaybolmuştur. Ur’dan bir silindir mühürde Akad’ların tahta
tekerlekli savaş arabasında hava tanrısı görülür. Buradaki kanatlı, kuyruklu ve
ateş tıslayan ejderha pençeli yaratık Asur İmparatorluğu’nun sonuna kadar hava
tanrısının yanındadır. Grifon savaş arabasını çeker ama savaşçı bir tip
değildir.
Orta Asur sanatında çok popüler olan grifon–demon M.Ö. 883-859 yılları arasında hüküm süren
Asurnasirpal’in sarayının özel kısımlarında kabartmalarda görülür. Nimrud’dan
bir taş rölyefte grifon-demon temizlik için elinde bir kova ve kozalak taşır.
Kabartmanın ortasındaki yazıtta kralın fetihleri yazılıdır. Asur
saraylarının duvarlarında ve mühürler üzerindeki bu grifon-demon
kutsal ağaçta bulunan hayati gücün korunmasıyla görevlidir. Bazen kral
Tukilti-ninurta’nın mühründe olduğu gibi bu görevi krala nakledip onun
arkasında durur. 3. Tiglatpleser’in (M.Ö. 744-727) Suriye’de saraylar yaptırmasından sonra Asur
duvar resimleri Kuzey Suriye sanatından izler taşır. Resimlerde ve
kabartmalarda kapılarda muhafız yaratıklara yer verilir. Grifon ve grifon-demon
muhafız görevini ellerinde tutmalarına rağmen daha az önemli durumlarda da
-süsleyici unsur olarak- bulunurlar. Bu yaratığın Asur’da
görevi açıkça anlaşılmadan önem kazanır. Asur’dan bir mühürdeki beş grifondan
biri çift kartal başlıdır ve ateş solur. Diğer çift ayaklarıyla onların
kanatlarını kaldırır. Dik duran komşu çift ise kanatlı bir güneş diskini kalkık
kollarıyla desteklerler. İçlerinde yalnızca çift başlı yaratık insan
vücutluyken (grifon-demon) diğerleri aslan vücutludur...
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder